പലരും ഒരു ദേവതയെ കണ്ണടച്ച് ഉള്ളില്‍ കാണാന്‍ പരിശ്രമിക്കാറുണ്ട്. പക്ഷേ അങ്ങനെ ആര്‍ക്കും ഏറെനേരം കാണാനുള്ള ഏകാഗ്രത ഉണ്ടാവില്ലതാനും. അപ്പോള്‍പ്പിന്നെ ഈ സ്ഥൂല ദേവതാസങ്കല്‍പം കൊണ്ട് എന്താണ് പ്രയോജനം? വാസ്തവത്തില്‍ ഇങ്ങനെയല്ല ജപിക്കേണ്ടത്? മന്ത്രസ്പന്ദനത്തില്‍ രൂപംകൊള്ളുന്ന സ്ഥൂലദേവതാരൂപം താന്‍തന്നെയാണെന്ന് ഓരോരുത്തരും ഉള്‍കൊള്ളേണ്ടതുണ്ട്. അതായത് ശിവനെ ജപിക്കുന്നവന്‍ സ്വയം ധ്യാനസ്വരൂപത്തിലുള്ള ശിവനാകേണ്ടതുണ്ട്. ഗണപതിയെ ഉപാസിക്കുന്നവന്‍ സ്വയം ഗണപതിയാകേണ്ടതുണ്ട്. ഭദ്രകാളിയെ ജപിക്കുന്നവന്‍ സ്വയം ഭദ്രകാളിയാകേണ്ടതുണ്ട്. ഇങ്ങനെ ഏതു ദേവതയെ ഉപാസിക്കുന്നവനും സ്വയം ആ ദേവതയായി തീരേണ്ടതുണ്ട്.
ദേവതയെ മനുഷ്യന്റെ രൂപത്തില്‍ കല്‍പ്പിക്കുന്നതും തികച്ചും മനഃശാസ്ത്രപരമായ ഒരു താന്ത്രീകസമീപനമാണ്. ദേവത കേവലം ജഡമായ ഒന്നല്ലെന്നും മറിച്ച് നമ്മുടെ ഓരോരുത്തരേയും പോലെ സ്വന്തം ജീവനും ചൈതന്യവുമുള്ള ശക്തിയാണെന്നുമുള്ള അറിവ് സംജാതമാകും. മാത്രമല്ല, നാം ബാഹ്യരൂപം മാത്രമല്ലല്ലോ. കൃഷ്ണന്‍ എന്നുപേരുള്ള ഒരാള്‍ അയാളുടെ ഭൗതികശരീരം മാത്രമല്ലല്ലോ. കൃഷ്ണന്‍ എന്നയാളുടെ ജീവന്‍ വേറിട്ടുപോയാല്‍ കുറച്ചുനേരം മാത്രമേ ആ ശരീരം എന്ന നിലയില്‍ നിലനില്‍ക്കുകയുള്ളൂ. എന്നാല്‍ യഥാര്‍ത്ഥ കൃഷ്ണന്‍ ഇതിനെല്ലാം ഉപരിയാണ്. നിരവധി സദ്ഗുണങ്ങളും ദുര്‍ഗുണങ്ങളും അതിനുള്ളിലുണ്ട്. ഈ ഗുണങ്ങള്‍ക്ക് ഒരു രൂപം നല്‍കുകയാണെങ്കില്‍ അത് കൃഷ്ണന്‍ എന്നയാളിന്റെ ഭൗതികരൂപത്തിന് സമാനമായിരിക്കും. ഇങ്ങനെ ആന്തരികമായ ശക്തിയുടെ പ്രതിരൂപമാണ് ഭൗതികമായ രൂപമെന്ന തിരിച്ചറിവിന്റെ അടിസ്ഥാനത്തിലാണ് മന്ത്രസാധനയ്ക്ക് ഋശീശ്വരന്മാര്‍ പദ്ധതി തയ്യാറാക്കിയത്. ഈ ആന്തരികചോദന വ്യത്യസ്തമായിരിക്കാം. അതുകൊണ്ടാണ് ശിവന്‍, ഗണപതി, സുബ്രഹ്മണ്യന്‍, വിഷ്ണു, ഭദ്രകാളി എന്നീ ദേവതകള്‍ക്കൊക്കെ വ്യത്യസ്തസ്പന്ദനങ്ങള്‍ ഉണ്ടായത്. ഈ വ്യത്യസ്ത സ്പന്ദനങ്ങളാണ് ദേവതകളുടെ വ്യത്യസ്ത രൂപങ്ങള്‍. ഇങ്ങനെ മന്ത്രം ചൊല്ലുമ്പോള്‍ ഉണ്ടാകുന്ന സ്പന്ദനവിശേഷമാണ് രൂപമായി മാറുന്നത്.
