നല്ല ആളുകളുമായുള്ള ഇടപഴകൽ എന്നാണ് സത്സംഗം എന്ന വാക്കിന്റെ അർത്ഥം.തീർത്ഥാടകർ,ആശ്രമങ്ങൾ, ഗുരുക്കന്മാർ തുടങ്ങി പലതരം കൂട്ടായ്മകൾ സത്സംഗം സംഘടിപ്പിക്കാറുണ്ട്.
ജ്ഞാന സമ്പാദനത്തിന് സത്സംഗം ആവശ്യമാണെന്ന് വിശ്വാസമുണ്ട്. മനസ്സ് ശുദ്ധമാക്കുവാനും നേർവഴിയിലെത്താനും ഇത് പ്രയോജനം ചെയ്യും.
സത്സംഗത്വേ നിസ്സംഗത്വം
നിസ്സംഗത്വേ നിർമ്മോഹത്വം
നിർമ്മോഹത്വേ നിശ്ചലതത്ത്വം
നിശ്ചലതത്ത്വേ ജീവന്മുക്തിഃ
എന്ന് ശങ്കരാചാര്യൻ സത്സംഗത്തിന്റെ പ്രാധാന്യത്തെപ്പറ്റി പ്രസ്താവിച്ചിട്ടുണ്ട്.
പ്രാണായാമം പോലെ ധ്യാനത്തിനനുകൂലമായ മനഃശുദ്ധി നൽകുന്ന ഒന്നാണ് സത്സംഗം എന്നഭിപ്രായമുണ്ട്.
സത്‌സംഗത്തില്‍ (നല്ല കൂട്ടുകെട്ട് ) നിന്നും നിസ്സംഗത്വം (നിര്‍മമത) ഉണ്ടാകുന്നു. നിസ്സംഗതയില്‍ നിന്ന് മോഹമില്ലായ്മ ഉണ്ടാകുന്നു. മോഹമില്ലായ്മയില്‍ നിന്ന് നിശ്ചലതത്വത്തിന്റെ ജ്ഞാനം (പരമാര്‍ത്ഥജ്ഞാനം) ഉണ്ടാകുന്നു. അതോടെ ജീവന്‍മുക്തിയെയും പ്രാപിക്കുന്നു.
സജ്ജനങ്ങളുമായുള്ള കൂടിച്ചേരലാണ് സത്സംഗം. നല്ല ജനങ്ങള്‍ എന്നാല്‍, ഈശ്വരചിന്തയുള്ളവര്‍, ധര്‍മ്മമാര്‍ഗ്ഗത്തില്‍ ജീവിക്കുന്നവര്‍ എന്നൊക്കെ കരുതാം. ഇത്തരം ആളുകളുമായുള്ള സമ്പര്‍ക്കം കൊണ്ട് നമ്മില്‍ ഒന്നിനോടും അധിക താല്പര്യമില്ലാത്ത ഒരവസ്ഥ സൃഷ്ടിക്കപ്പെടുന്നു. നമുക്ക് ചതുരംഗം എന്ന കളി ഉദാഹരണമായി എടുക്കാം. കൂടുതല്‍ പ്രഗല്‍ഭനായ കളിക്കാരനില്‍ നിന്ന് കളിയിലൂടെ ചില പാഠങ്ങള്‍ തുടക്കക്കാരന് പകര്‍ന്നുകിട്ടുമല്ലോ. രണ്ടാളും കൂടുമ്പോള്‍ കളിയിലെ ഏകാഗ്രത ഒരു ധ്യാന അന്തരീക്ഷം സൃഷ്ടിക്കുകയും ചെയ്യും. ഇതുപോലെ ഈശ്വരനെ ഭജിക്കുന്ന സമാനഹൃദയര്‍ ഒത്തുചേരുമ്പോള്‍ നിസ്സംഗത്വം ഉണ്ടാകുകയും ക്രമേണ അത് മോഹങ്ങളെ ഉപേക്ഷിച്ച് സഹജവാസനകളെയും രാഗാദിമാലിന്യങ്ങളെയും മറികടന്ന് പരമാത്മാവിന്റെ നിശ്ചലതത്വത്തിലെത്തുകയും ചെയ്യുന്നു. ഇതിന്റെ വികസിതരൂപമാണ് ജീവന്‍മുക്തി.
