നൃലഗ്നഗം പ്രേക് ഷ്യ കുജഃ ശ്മശാനേ
രമ്യേ സിതേന്ദു ഗുരുരഗ്നിഹോത്രേ
രവിര്‍ന്നരേന്ദ്രാമരഗോകുലേഷു
ശില്പ്യാലയേ ജ്ഞഃ പ്രസവം കരോതി.
സാരം :-
പൂര്‍വ്വശ്ലോകങ്ങളിലെ യോഗകര്‍ത്താവായ മന്ദനെ ഇവിടേയും യോഗകര്‍ത്തൃത്വേന സ്വീകരിച്ച് "നൃലഗ്നഗം" എന്നതിന്‍റെ വിശേഷ്യമാക്കി അന്വയിയ്ക്കേണ്ടതാണ്. "നൃലഗ്നഗം മന്ദം" എന്ന് അന്വയിയ്ക്കേണമെന്നു താല്പര്യം.
മിഥുനം, തുലാം മുതലായ മനുഷ്യരാശികളില്‍ ഒരു പ്രസവകാലോദയലഗ്നമാവുകയും, ഈ ലഗ്നത്തില്‍ ശനി നില്‍ക്കുകയും ചെയ്ക; ഈ ശനിയ്ക്ക് ചൊവ്വയുടെ ദൃഷ്ടിയുണ്ടെങ്കില്‍ ശ്മശാനസ്ഥലത്താണ് പ്രസവിച്ചതെന്ന് പറയണം. സ്ഥലവിഷയകമായ ചിന്തയിങ്കല്‍ പ്രേതകാരകനായ ശനി മനുഷ്യരാശിയില്‍ നിന്നാല്‍ അതിനെക്കൊണ്ട് മനുഷ്യപ്രേതത്തെസ്സംബന്ധിച്ച സ്ഥലമെന്നും, ആ ശനിയെ അഗ്നികാരകനായ കുജന്‍ നോക്കിയാല്‍ അവിടെ അഗ്നിയുടെ ബന്ധവും കൂടിയുണ്ടെന്ന് സ്പഷ്ടമായിതന്നെ നമുക്കറിയാവുന്നതാണ്. അഗ്നിയുടെയും മനുഷ്യപ്രേതത്തിന്‍റെയും സംബന്ധമുള്ള സ്ഥലം ശ്മശാനമാണല്ലോ. മേല്‍ക്കാണിച്ച യുക്തിയെ അനുസരിച്ചാണ് നരരാശിസ്ഥനും കുജദൃഷ്ടനുമായ ശനിയെക്കൊണ്ട് ശ്മശാനസ്ഥലത്തേയാണ് ചിന്തിയ്ക്കേണ്ടതെന്നു പറഞ്ഞിരിക്കുന്നത്. ഈ പറഞ്ഞ യുക്തിയെ എല്ലാകാര്യങ്ങളിലും ചിന്തിക്കാവുന്നതുമാണ്.
മനുഷ്യരാശിയില്‍ ലഗ്നത്തില്‍ നില്‍ക്കുന്ന ശനിയെ ശുക്രചന്ദ്രന്മാരില്‍ ഒന്നാണ് നോക്കുന്നതെങ്കില്‍ ഏറ്റവും മനോഹരമായ ദിക്കിലും, വ്യാഴമാണ് നോക്കുന്നതെങ്കില്‍ അഗ്നിഹോത്രമുറി, സല്‍ക്കര്‍മ്മം ചെയ്യുന്ന മറ്റു പ്രദേശങ്ങള്‍ ഇവിടങ്ങളിലും (അഗ്നിഹോത്രം എന്നതിന് സല്‍കര്‍മ്മം ചെയ്യുന്നേടം എന്നേ താല്പര്യമുള്ളൂ എന്നൊരു പക്ഷക്കാരുമുണ്ട്. അതനുസരിച്ചാണ് ഇങ്ങനെ വ്യാഖ്യാനിച്ചത്.) മേല്‍പറഞ്ഞ ശനിയെ ഉച്ചാദിസ്ഥിതികൊണ്ട് ബലവാനായ സൂര്യനാണ് നോക്കുന്നതെങ്കില്‍ ദേവാലയം രാജഗൃഹം മുതലായ ഉല്‍കൃഷ്ട സ്ഥാനത്തും, ബലഹീനനായ സൂര്യന്‍റെതാണ് ദൃഷ്ടിയുള്ളതെങ്കില്‍ പശുത്തൊഴുത്തിലും, മനുഷ്യരാശിലഗ്നസ്ഥനായ ശനിയെ ബുധന്‍ നോക്കുന്നതായാല്‍ കൌശലപ്പണികള്‍ ചെയ്യുന്ന ഗൃഹത്തിലുമാണ് പ്രസവിച്ചതെന്ന് പറയാം. പ്രസവസ്ഥാനത്തെസ്സംബന്ധിച്ചു പറഞ്ഞ ഈ യോഗങ്ങളെക്കൊണ്ടൊക്കെയും പ്രശ്നാദികളിലെ സ്ഥാനചിന്തയിലും വിചാരിയ്ക്കാവുന്നതാണ്. "ജാതകേ യദൃദുദ്ദിഷ്ടം തത്തല്‍ പ്രശ്നേƒപി ചിന്തയേത്" എന്ന് പ്രമാണമുണ്ട്.
